Leen heb ik via LinkedIn leren kennen en we sparden wel eens over maatschappelijke problemen en een mogelijke aanpak. Ik had hem verteld hoe mijn verleden er uit zag en hoe ik mij bevrijde van opgelegde patronen en overtuigingen door me ziek te melden met de klacht last te hebben van een ziekmakende arbeidscultuur. Hierdoor ontstond er een klik.
Ga ik normaal gesproken fysiek in gesprek met de persoon die ik interview, nu probeerden we online via Zoom met elkaar te verbinden. Echter ging er om technische reden een en ander mis waardoor we telefonisch met elkaar gesproken hebben. Mijn intentie was het gesprek op te nemen maar ook dat bleek niet mogelijk te zijn met de voice-recorder die blokkeerde. Uiteindelijk werd het een normaal ouderwets telefoongesprek waardoor ik mogelijk niet alles letterlijk kan verwoorden, omdat ik het opsloeg op mijn eigen interne geheugen. Om zeker te zijn dat ik niet iets verkeerd heb begrepen of heb vergeten laat ik altijd de geïnterviewde persoon het verslag lezen voordat het wordt gepubliceerd waardoor er op- of aanmerkingen nog bijgevoegd kunnen worden .
Nadat we hadden afgesproken dat we elkaar tutoyeren startte we met het interview
Vraag: “Leen kun je me iets vertellen over hoe je bent opgegroeid?
Antwoord: “Ik ben opgegroeid in een boerengezin, in mijn jeugd verbleef ik veel tijd door op het land van mijn ouders. ‘s Morgens vroeg eruit en meehelpen in vakanties om ’s avonds doodmoe in mijn bed te belanden. Dat was destijds de arbeidsmoraal waarin ik opgroeide. In mijn militaire opleiding aan de Koninklijke Militaire Academie werd de moraal van plicht verder versterkt. Mijn vader had nooit kunnen studeren, zijn jongere broer wel. Zelf vond hij dat wel een gemis en hij zag wel in dat het boerenbedrijf niets voor mij was en dat dat niet aansloot bij mij als individu. Hij vond de KMA overigens geen goede keuze ook al heeft hij later wel gezegd dat het goed voor mij had uitgepakt. Veel later heb ik nog een proefschrift afgerond maar toen was ik al 50. Mijn eerste ideeën over een proefschrift ‘Chaos toegepast op organisaties’ werd door privé omstandigheden geen succes, ik lag in scheiding en dan heb je wel andere dingen aan je hoofd. Toen ik dat eenmaal een plek had gegeven waagde ik een tweede poging inzake ‘Corporate Governance’ hetgeen meer aansloot op de tijd van toen en resulteerde uiteindelijk erin dat ik tot professor werd benoemd.”
Vraag: “Beste Leen waaraan zou een goed bestuurder volgens jou aan moeten voldoen?” Antwoord:” Eigenlijk kom ik uit op k vier V’s waar ik nog een vijfde aan wil toevoegen.
1. Visie: Je moet een gezamenlijk doel hebben wat je nastreeft, en die koers goed blijven bewaken, maar ook veerkrachtig (nr. 6?) zijn om hindernissen te overwinnen die het doel zouden belemmeren.
2. Veiligheid: Iedereen binnen de groep zou zich veilig moeten voelen om alles te kunnen zeggen zonder dat er represailles volgen, denk aan ontslag.
3. Vertrouwen: Als je elkaar niet kunt vertrouwen kun je niet gezamenlijk iets opbouwen.
4. Verbinding: Als men in een veilige en vertrouwde omgeving samen werkt ontstaat er een verbinding waardoor de samenwerking alleen maar wordt bevorderd om het gezamenlijke doel te bereiken. Dit maakt het ook makkelijker om elkaar te ondersteunen bij tegenslagen, omdat de groep daardoor een stuk flexibeler wordt.
5. Voorbeeldgedrag: Als je als bestuurder geen goed voorbeeld geeft, dan hoef je niet te verwachten dat de groep het gezamenlijke doel zal bereiken, integendeel dan word je niet serieus genomen door de groep.”
Vraag: ”Ja dat klinkt allemaal vrij logisch en ook niet zo gek lastig, waarom zien we in de praktijk dat het vaak mis gaat?”
Antwoord: “Macht, status en positie zijn vaak de redenen dat dit ons in de weg staat denk
ik.
ik. ” Vraag: ”Zelf heb ik daar ook eens over nagedacht aan de hand van ervaringen die ik op heb gedaan in de praktijk door observering, die tot stand kwamen door mijn intuïtie in combinatie met zintuigen en bij twijfel open vragen stellen, die ik graag met je zou willen delen. Voor mij zijn het de volgende punten en hoor graag je reactie. Sta je hiervoor open?” Antwoord: ”Maar natuurlijk, ga je gang!”
Punt 1.: “Het ego, of te wel eigen belang, dit valt volgens mij te verklaren als je de piramide van Maslow erop naslaat. Een kwestie van persoonlijke ontwikkeling, hetgeen een natuurlijk proces is, dus ook niet altijd verwijtbaar.”
Reactie: “Ja het komt overeen met mijn eerdere opmerking over macht, status en positie. Of deze handelswijze wel of niet bewust wordt toegepast is lastig te doorgronden, je kunt nimmer in iemands brein kijken of de oeroude overlevingsdrang een factor is, dat zou een rol kunnen spelen.”
Punt 2.: “De opgelegde kaders waarin men zich mag bewegen in het uitvoeren van de taak zijn te beperkt waardoor processen stagneren”
Reactie: ”Ja vrijheid in het uitvoeren – of meer autonomie – zou dat zeker kunnen bevorderen, echter wil men het proces kunnen bewaken dan is een afgebakend terrein wel handig, zeker als het een bedrijf betreft met veel medewerkers.”
Punt 3: “Gezamenlijk belang, klinkt misschien vreemd, maar wat als men een probleem oplost?”
Reactie: “Ja dat lijkt wel voor de hand liggend, maar wie gaat er meewerken aan zijn eigen ontslag?”
Punt 4: “Comfortzone, men is bang om een verandering die men niet kent aan te gaan.” Reactie: ”Klopt, elke verandering roept angst op waardoor de stap vaak niet genomen durft te worden, waardoor men maar blijft doen wat men altijd deed om continuïteit te waarborgen.”
Punt 5: “Ontbreken van een visie, waardoor men alleen maar aan symptoom bestrijding doet, hetgeen de werkgelegenheid ten goede komt maar of dit zinvol is daar zet ik mijn vraagtekens bij.”
Reactie; “Ja ook dit houdt het systeem draaiende, maar zal men niet veel verder komen dan dat, sterker nog de problemen zullen zich alleen maar opstapelen en uiteindelijk ontsporen we dan.”
Vraag: “Ik zelf heb het huidige systeem ervaren als een zichzelf instandhoudend apparaat, hetgeen ik nu ook weer bespeur aan de hand van jouw reacties. Zelf stel ik me aan de hand van deze constatering geregeld de vraag waarom is de mens in staat een systeem te bedenken waarin we onszelf op een of andere manier gevangen houden en ontbreekt het vermogen om dit om te buigen? Zelf denk ik dat er heel veel winst valt te behalen in de energie die men afgeeft, maar mogelijk is dat ook een illusie? Als ik denk aan het monetaire stelsel dat gebaseerd is op schulden als groeimodel, dan denk ik dat als een overheid een soort puntensysteem bedenkt waarbij iedereen onvoorwaardelijk punten krijgt als ruilmiddel en waarbij het bij de wet verboden is hierin te handelen, zoals de banken dat doen, dan zou men de draadjes kunnen doorknippen met de financiële wereld en is iedereen schuldenvrij en wordt er weer efficiënter gewerkt”
Reactie: “Systemen zijn machtig en inderdaad zichzelf in standhoudend die tegenwerking zullen geven. Ofschoon ik wel geloof in een basisloon, er zijn al experimenten mee gedaan, het zou macht, status en positie inderdaad uit kunnen schakelen. Maar elke verandering heeft voor- en nadelen. Zo is ooit geld geïntroduceerd om ruilhandel te versoepelen en dat hielp zeker. De andere kant is dat daardoor schulden mogelijk werden en velen in de schulden raakten.”
Ik: “Als ik iets verder uitzoom op het totaalplaatje zie ik dat mensen herhaaldelijk vastlopen als gevolg van de hoge werkdruk, beperkte bevoegdheid waardoor ziekteverzuim als gevolg van stress, burn-outs, depressies alleen maar toenemen, waardoor de zorg ook alsmaar duurder wordt. Begrijpen doe ik het wel, zo blijft het proces zich herhalen en is het ‘hanteerbaar’ voor de machthebbende partijen. Zelf zie ik het als een collectief meewerken aan het verzieken van het apparaat. Maar je kunt telkens wel een nieuw jasje nemen om het proces te continueren, maar verwacht dan geen andere resultaten. Zelf denk ik als je op persoonlijk vlak besluit een andere koers in te gaan slaan, meestal als men finaal vastloopt, waarom zou dat dan niet mogelijk kunnen zijn op systeem niveau? Ik denk persoonlijk dat we ver van het mens zijn afgedwaald, waardoor de problemen zich alsmaar opstapelen. Als de basis het probleem veroorzaakt, dan heeft symptoombestrijding geen zin. Net zo goed als je bepaalde overtuigingen vanuit je opvoeding hebt meegekregen die je belemmeren in je zijn, en je kunt veranderen, zo zijn er mogelijk ook andere invalshoeken te bedenken waardoor we weer wat meer terug komen bij het mens zijn.
Als ik nu kijk wat Covid-19 voor verstrekkende gevolgen heeft op de economie, die vast liep in mijn optiek, dan zie ik weer een proces zich herhalen. Evolutie komt meestal pas tot stand na een revolutie, de vraag is of je moet afwachten op de revolutie of we ons ook verder kunnen ontwikkelen zonder deze chaos te laten ontstaan?” Met de vijf V’s die jij aanhaalde als uitgangspunt lijkt me dit niet geheel onmogelijk. Zelf zou ik wel eens met een team hierover willen brainstormen en zou je willen vragen hoe sta jij hiertegen over? Volgens mij is het hoogst haalbare rendement dat je als persoon kunt behalen in je leven iets bijdragen aan de samenleving, waar de massa profijt van zou kunnen hebben, ofschoon ik niet de illusie heb daadwerkelijk iets te veranderen gelet op de opbouw van het systeem zoals het nu is, lijkt het me wel een leuk project”
Antwoord: “Het lijkt me zeker een mooie uitdaging, als het gezamenlijke doel verandert, wijzigt ook het gedrag. Laten we maar contact blijven houden en kom maar eens naar Nyenrode toe als het Corona virus onder controle is.”
Hiermee beëindigde we ons gesprek. Leen mag ik je bedanken voor je tijd en je expertise met mij te delen, dit bevestigt enerzijds mijn inzichten, anderzijds stimuleert het weer om juist verder na te denken over een betere samenleving. Tot ziens!
ps. Archieffoto: Leen Paape