Via Linkedin had ik al geruime tijd met Stefan contact waardoor er uiteindelijk een afspraak kwam voor een interview. Ter voorbereiding gaf hij te kennen het lastig te vinden om gewoon iets te vertellen en wilde graag op voorhand al wat vragen voorgelegd hebben. Zijn eerste reactie was, je stelt mij aardig op de proef, goede vragen en ik heb het idee dat ik ergens in het gesprek ga vastlopen.
Eenmaal gearriveerd in Wormerveer haalde Stefan mij op met zijn bolide om richting zijn woning te gaan. In de auto ontstond al een leuk gesprek. Eenmaal gearriveerd gingen we bij een kop koffie het gesprek in, dat maar liefst drie uur duurde. Of Stefan niet zomaar wat kan vertellen betwijfel ik dan ook ten zeerste, en wat betreft vastlopen in gesprek heb ik niets gemerkt. Maar goed een ieder kijkt anders naar zichzelf dan de omgeving dat wel eens ziet. Dus niks menselijks is vreemd. Ga proberen de hoofdlijnen van ons gesprek te bundelen in een verslag.
Vraag: “Stefan wat fascineerde jou om psychiater te worden?”
Antwoord: “Dat mensen op een zelfde gebeurtenis totaal anders kunnen reageren vind ik wel erg interessant en probeer daar een verklaring voor te zoeken.”
Vraag: “Heb je het idee daar wat van te hebben geleerd? “
Antwoord: “Jazeker, absoluut al is het dan niet zozeer hetgeen ik tijdens mijn studie eigen heb gemaakt maar meer in de praktijk. Ieder mens vormt aan de hand van zijn opvoeding en ervaringen een bepaald beeld van de wereld. De kunst is om te onderzoeken hoe dat beeld is ontstaan en daar kom je alleen maar achter door met elkaar in gesprek te gaan. Dit is niet altijd even makkelijk te meer daar men woorden op een verschillende manier kan opvatten. Zo kan de een bijvoorbeeld aan het woord fiets denken aan een tandem en de ander aan een renfiets, waardoor het begrip snelheid mogelijk ook een andere belevenis kan krijgen. Het is dus zaak om goed af te stemmen wat de ander bedoelt om dit zoveel mogelijk proberen uit te sluiten, hetgeen natuurlijk nooit helemaal lukt.”
Vraag: “Wat ik niet begrijp is dat als een psychiater zich specialiseert in afwijkend menselijk gedrag, waarom probeert men het dan toch aan de hand van een D.S.M. (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) dit gedrag te normaliseren, is dat niet een paradox?“
Antwoord: “De D.S.M. is slechts enerzijds een leidraad om te bepalen waar we het over hebben, anderzijds als je over gaat tot welke medicatie of voor bepaalde gesprekstherapieën. Ook zorgt het voor een stukje financiële afhandeling Verder is zoals ik net al aangaf ieder mens anders en mag dat stuk zeker niet ontbreken om te onderzoeken om tot een genezingsproces te komen. Overigens ik zie het niet dat mensen ziek zijn, maar meer als dat ze zijn ontregeld op enig moment van hun leven, zeker als dag en nacht ritme is verstoord, zelfverzorging of eten niet meer lukt. Zelf werk ik ook als crisisdienst psychiater. De mensen die ik dan ontmoet zijn vaak in een dusdanige heftige status, dat kan zijn boosheid, depressie of een psychose waardoor er geen contact mogelijk is op dat moment. Zelf ben ik niet een voorstander om alles op te lossen met een pilletje en observeer dan eerst de persoon goed. Soms kan het helpen om iemand terug te brengen naar een rustigere ademhaling waardoor een gesprek wel mogelijk wordt. Maar er zijn ook gevallen waarbij je alleen maar met medicatie de heftigheid van het moment kunt verminderen. Soms vragen cliënten mij vaker welk etiketje ze hebben, ik ben daar niet zo van. Vaak zie je dat mensen zich daarna gaan verschuilen achter het labeltje waardoor men niet tot de kern kan komen. Overtuigingen die vaak niet reëel zijn vormen een verstoring in het functioneren. Het is veel verstandiger om dat te onderzoeken en op te ruimen.”
Vraag: “Ieder heeft zijn eigen realiteit, wat vaak een overtuiging is aan de hand van ervaringen,maar bij nader onderzoek blijkt dat het een illusie is.
Voorbeeld 2 kinderen groeien op met een hond Kind 1 wordt gebeten en loopt voor rest van het leven met een boog om elke hond, met de overtuiging dat honden gevaarlijk zijn. Kind 2 had een goede kameraad aan de hond en kon er alles mee doen. Elke hond die ze ziet rent ze onbevangen op af om te knuffelen. Alle honden zijn lief is haar overtuiging. Toch is de realiteit wat minder voorspelbaar en dus leven ze allebei in een illusie. Als dit een illusie is wat is dan jouw perceptie van de realiteit? Of is ook dat twijfelachtig? Hoe hanteer je het binnen je eigen kaders om het te bevatten?”
Antwoord: “Doordat psychiaters ook mensen zijn met eigen overtuigingen, kan het mogelijk zijn dat een patiënt die door 10 psychiaters wordt beoordeeld, uiteindelijk verschillende psychiatrische onderzoeken opleveren. Dus wat dat betreft klopt het wel dat ieder zijn eigen perceptie heeft. Zelf vind ik het een uitdaging om hier een zo realistisch mogelijk beeld van te vormen door zo breed als mogelijk te kijken en alles wat samenhangt er bij te betrekken. Er zijn collega psychiaters die zijn gespecialiseerd in angsten, maar daardoor minder weten van bv psychoses. Dit kan een voordeel zijn, maar ook een nadeel uiteraard. Namelijk dat door te gespecialiseerd te kijken diagnoses mogelijk gemist worden. Om het voor mijzelf zo veel mogelijk uit te sluiten observeer ik niet alleen de patiënt, waarbij ik let op de houding en wat er verteld wordt. Maar ook mijn eigen gevormd beeld om tot een zo objectief mogelijk beeld te komen. Hier leer ik zelf ook van en blijf me zo steeds verder ontwikkelen. Dit maakt het voor mij extra interessant. Zelfreflectie is voor mij zeker van belang.
Vraag: “Zelf heb ik de arbeidsmarkt in zijn algemeenheid geobserveerd als ziekmakend, voldoen aan verwachtingen die opgelegd worden, waardoor het lijkt alsof de arbeidsmarkt dusdanig is opgebouwd dat men op enig moment er niet aan ontkomt ziek te worden. Daar hebben ze mij overigens op afgekeurd. Hoe kijk jij er tegen aan?”
Antwoord: “Zeker zijn verwachtingen van andere en de samenleving voor mensen een stress factor. De een kan er beter mee omgaan dan de ander. Maar ja ik zie mensen die op hun tenen lopen om maar aan de opgelegde overtuigingen te voldoen waardoor klachten zich kunnen ontwikkelen en mensen vast lopen. Zaak is het om geregeld jezelf zo nu en dan terug te trekken in je eigen cocon en te luisteren naar de signalen die ons lichaam afgeven. Doe je dat niet dan gaat je lichaam op gegeven moment schreeuwen en kan er een crisis ontstaan. Vaak zie je wel na het ontstaan van een crisis dat mensen tot enig inzicht komen en toch inzien dat ze hun leven anders moeten inrichten om niet meer vast te lopen, of om dat zo veel mogelijk proberen te vermijden. Zelf zie ik het niet als een crisis moment maar juist een keerpunt van besef dat het anders kan om niet weer vast te lopen.”
Vraag: “Wie bepaalt nu eigenlijk dat het afwijkend menselijk gedrag betreft? Is dat de patiënt. Of ben jij dat die het vanuit een bepaalde invalshoek bekijkt?”
Antwoord: “Leuke vraag, het blijft altijd een wisselwerking waarbij de omgeving vaak aan de bel trekt op moment iemand zich anders gaat gedragen. Algemene maatschappelijke maatstaven bepalen vaak of iemand afwijkend gedrag begint te vertonen. Als iemand in een depressie terecht komt die van te voren wel actief was en goed voor zichzelf kon zorgen dan is dat natuurlijk wel een duidelijke indicatie dat er wat aan de hand is, te minste als het zich voor een langere periode aanhoudt. Als je bijvoorbeeld een kater hebt dan ben je de dag er na vaak niets waard, maar dat wilt niet zeggen dat er psychisch iets ontregeld hoeft te zijn. Nu we het toch over alcohol hebben bevreemd het mij dat dit algemeen geaccepteerd wordt in onze samenleving, terwijl alcohol wel degelijk directe schade geeft aan het brein en lever. Andere genotsmiddelen hebben niet die directe celschade, maar is meer de manier van gebruik wat schadelijk is (roken, snuiven, spuiten). Tevens kunnen ze juist je geest verruimen waardoor je toch anders naar de wereld kan leren kijken en er meer is dan hetgeen je hebt eigen gemaakt als overtuiging. Er zijn voordelen van drugs, zoals ontspanning, intenser genieten van bv muziek etc. Ook zijn er nadelen, zeker als afhankelijkheid optreedt en risico op psychoses als je daar gevoelig voor bent.De vooroordelen die er maatschappelijk over heersen zijn ook niet altijd waar. Verder is het natuurlijk ook van belang waar op deze aardbol een bepaald gedag wordt vertoont om te bepalen of het maatschappelijk verantwoord is of niet. Als ik hier buiten zou gaan staan en allerlei rituelen zou gaan uitoefenen als een soort sjamaan dat doet, dan wordt dat hier toch echt als afwijkend gedag gezien, terwijl zou ik in de Amazone dat doen of bij de Papoea’s, daar zou je worden aangezien als een wijs iemand. Godsdienst kan wel eens een twijfel geval zijn, ofschoon het natuurlijk maatschappelijk geaccepteerd is om ergens in te geloven, kan het ook wel eens uitmonden in een overtuiging van waanzin. Denk dan aan mensen in een sekte die worden geïndoctrineerd waardoor er geen plaats meer is voor een andere overtuiging, of iemand die door de straten loopt te verkondigen dat hij door God gezonden is. Waarbij we een criteria hebben afgesproken die vraag stelt of passend is binnen de subcultuur waarin iemand leeft. Het is niet allemaal zwart of wit in ieder geval, er zit een heel grijs gebied tussen. Waar ik wel op let is of de persoon op dat moment een gevaar is voor zichzelf of voor zijn omgeving. In dat geval zal ik als dit wordt veroorzaakt door een psychiatrisch toestandsbeeld met oordeel- en kritiekstoornissen ingrijpen. Dat mensen zich van het leven beroven kun je nooit helemaal voorkomen, je kunt wel proberen dat gevaar zo klein mogelijk te houden.”
Vraag: “Zelf denk ik wel eens na over een ander systeem waarbij geld wordt vervangen door een aantal gelijkwaardige punten, die een ieder onvoorwaardelijk ontvangt van de overheid waarbij het verhandelen van punten verboden zou worden. Overheden zouden dan de draadjes met de financiële wereld kunnen verbreken en zou iedereen schuldenvrij zijn. In mijn optiek zou men dan een stuk efficiënter gaan werken en een hoop druk wegnemen bij het individu daar er een stuk prestatiedrang weg zou vallen en mensen waarschijnlijk weer vanuit hun hart dingen zouden gaan doen. Wat vind jij van deze stelling?”
Antwoord: “Als dit mondiaal zou gebeuren kan het zeker bijdragen aan het ontstressen van de mensheid en bijdragen aan de gezondheid, maar ik denk dat dit nimmer gaat gebeuren.”
Vraag: “Een andere vraag die ik me wel eens stel is als de mens in staat is om een systeem te genereren waarin we allemaal gevangen zitten op een of ander manier, waarom ontbreekt het intellect om een ander systeem te genereren waarin dat niet meer langer noodzakelijk is?”
Antwoord: “Nou het is niet zozeer dat het vermogen ontbreekt, maar zijn er bepaalde mensen met macht die eigen belangen hebben om het systeem in stand te houden waardoor er weinig verandert. Ofschoon als ik nu kijk naar onze samenleving dan verwacht ik wel weer een verandering in benadering van omgang met elkaar, mede als gevolg van de crisis die nu door Corona wordt veroorzaakt. Wat dat betreft is een systeem ook altijd aan verandering onderhevig en is het net als in de mode wereld een cyclus die zich herhaalt op enig moment. Zelf schat ik in dat mensen weer uiteindelijk meer voor elkaar gaan openstaan en elkaar gaan helpen. In je eentje kun je een systeem niet veranderen, maar als zich steeds meer mensen een andere beweging gaan maken en zich afzetten tegen het huidige systeem zal er wel een verandering plaats vinden, totdat dat zich weer heeft gevormd en dan zal er wel weer een tegenstroom gaan ontstaan en het weer een andere wending gaat krijgen. Wat dat betreft is het systeem niet veel anders dan de mens zelf. Zo had ik ooit de overtuiging om niet te trouwen, geen kinderen te willen en nooit te roken, nu ben ik in een fase waarbij ik al die overtuigingen niet meer heb. Zo rook ik, ben getrouwd geweest en ben vader. In een pubertijd zie je ook vaak dat soort veranderingen optreden dat kinderen zich afzetten tegen de ouders. Dat is een natuurlijk proces wat vaak op latere leeftijd weer wordt bijgesteld. Vaak zijn de overtuigingen die men mee krijgt in de opvoeding bepalend voor de verdere ontwikkeling. Als klein voorbeeld; Stel je groeit op in een gezin waarbij een van de ouders alcoholist is, dan kan dat een reden zijn om het ook te worden, want dat is voor jou normaal, of je hebt er dusdanig last van ondervonden dat je besluit nooit te drinken. Alles er tussen in is ook mogelijk uiteraard en breekt een periode aan dat ook die overtuigingen anders worden. Zo is het met een systeem net zo.”
Vraag: “Zelf heb ik de psychiatrie ervaren als een te afgebakend kader waarbij de DSM de kaders bepaalt. Kaders vormen blokkades, blokkades creëren wrijving en dus afstand in mijn optiek. Aan de hand van mijn ervaringen heb ik eens nagedacht hoe een goede behandeling tot stand zou kunnen komen en wil het daar eens met je over hebben. Misschien zou er in de manier van onderwijs wel iets mogen veranderen om later niet vast te lopen. Volgens mij is het verstandiger om een druk kind (ADHD mocht je het al een labeltje willen geven) te laten voetballen en naar een prof voetballer te sturen om zijn talent te ontwikkelen, dan met een pilletje in een schoolbank te proppen om een les te volgen die hem geen bal interesseert. Zou dat niet veel goedkoper zijn dan dat hij later vastloopt als gevolg van de verwachtingen van andere. Volgens mij een goede basis voor het welzijn van het individu en komt hij nog genoeg tegenslagen tegen in het leven voor hij ook profvoetballer zou zijn, mocht hij dat niveau behalen. Hoe kijk jij naar deze stelling?”
Antwoord: “Ja dat zou zeker er toe kunnen bijdragen aan het welzijn, maar ons systeem zit zo momenteel niet in elkaar. Er wordt toch verlangd dat je enige bijdrage levert aan de samenleving, waarbij scholing de maatstaf is voor latere deelname aan de maatschappij.”
“Mocht men toch vastlopen op enig moment dan heb ik de volgende richtlijnen bedacht naar aanleiding van eigen ervaringen waarbij medicatie de normering was om mij te genezen, wil ze stap voor stap voor stap doornemen met je en ben benieuwd naar je reactie.”
Stelling: “* Parkeer je geleerde kennis, vooroordelen als hulpverlener en ga samen op ontdekkingsreis op zoek naar het leven van het individu”
Reactie: “Eens, verdiepen in het individu is absoluut noodzakelijk!”
Stelling: “ *Breek ziekmakende gedachte patronen af en onderzoek waar ze vandaan komen en leer het individu dat iedereen zijn issues heeft in het leven waardoor mensen soms pijnlijk kunnen reageren waardoor vergeving tot stand kan komen.”
Reactie: “Vaak zie je inderdaad dat het individu zich als een slachtoffer ziet die inderdaad voortkomt uit overtuigingen. Echter door ook te kijken naar de overtuigingen van de ‘dader’ en hoe die tot stand zijn gekomen kan men tot inzicht komen dat ook die zijn strijd heeft in zijn leven, waardoor vergeving tot stand kan komen. Vaak zie je dat als er vergeving tot stand komt, dat het een hele heilzame werking heeft op het herstel proces”
Stelling: “ * Dit is te realiseren door de confrontatie aan te gaan waarbij je duidelijk maakt dat zijn gedachten worden gevoed door eigen handelen en het een cirkel is waarin het individu zich bevind en voedt, kortom spiegelen.”
Reactie: “ Uiteraard is spiegelen een goede methode om tot andere inzichten te komen. Pas op moment men door heeft dat eigen overtuigingen zorgen voor een bepaald gedrag, kan men de cirkel doorbreken, helaas is dat niet voor iedereen weg gelegd, maar komt dat pas tot stand op het moment men helemaal aan de grond zit. En oude patronen kunnen hardnekkig zijn en terugkeren”
Stelling: “* Leer het individu zichzelf te accepteren.”
Reactie: “Zelf acceptatie is zeker belangrijk om het zelfbeeld bij te stellen.”
Stelling: “* Ontdek of de leefomstandigheden (huisvesting,, voeding, sociale contacten, inkomen) optimaal zijn en voldoen aan de verwachting die het individu eraan stelt (basis om goed te kunnen functioneren) zo niet, kijk naar mogelijkheden om dit te verbeteren.”
Reactie: “Eens”
Stelling: “* Vraag naar het ideale beeld dat de persoon heeft om optimaal te functioneren in zijn zijn. (plak er geen vooroordeel aan en wijs het niet meteen af als onhaalbaar) Kijk naar mogelijkheden om dat te realiseren, denk buiten kaders.”
Reactie: “Alles draait om kaders, zelf ben ik een tijd manager geweest waarbij ook gevraagd werd buiten de kaders te denken Maar vaak zie je dat buiten die kaders toch weer kaders zitten, waardoor niet alles haalbaar is. Vaak spelen financiële belangen hierin een rol. In maatschappelijke context zou geld eigenlijk een middel moeten zijn en nimmer een doel. Op moment geld een doel wordt worden de kaders beperkter. Maar je uitgangspunt zou theoretisch goed zijn, de praktijk leert vaak anders.”
Stelling: “* Accepteer dat een ieder uniek is en ga samen op zoek naar kwaliteiten van het individu en kristalliseer die verder uit en focus daar op, waardoor er een positiever zelfbeeld ontstaat, in plaats van de focus te leggen op een DSM diagnose.”
Reactie: “Zeker en gelukkig begint dat ook steeds meer te gebeuren binnen de GGZ, ook dat is constant in beweging.”
Stelling: “* Kijk naar een dag invulling waar het individu zich prettig bij voelt, dit kan ook een hobby zijn, maar leg geen standaard draaiboek voor. Het gaat immers om het welzijn van het individu wat genezing bevorderd. Het is goedkoper iemand een basis uitkering te geven en bijvoorbeeld zijn dag te laten doorbrengen met vissen, dan te laten voldoen aan opgelegde protocollen die tegen het welzijn in werken en uiteindelijk weer zorgen dat het individu weer vastloopt waar iedereen aan mee betaald”
Reactie: “Zelf deel ik deze stelling wel met je, maar het blijft de verwachtingen van de samenleving die je graag weer zien meedraaien in het systeem vol verwachtingen, die dit vaak niet mogelijk maken.”
Dit was in kort de strekking die ik meende te hebben begrepen hoe Stefan in het leven staat als psychiater. Tussendoor hebben we het ook nog gehad over mijn ervaringen en hoe ik er tegen aan keek, waarbij we zeker ook erg hebben gelachen. Ik vroeg hem hoe hij mij had geobserveerd en gaf terug dat het een fijn gesprek was met prettig oogcontact en als hij een psychiatrisch onderzoek zou moeten opstellen, zou hij niets afwijkend neerzetten daarbij.
Zelf twijfel ik wel eens aan mijn eigen vermogen, maar goed dat schijnt vrij normaal te zijn als ik zie hoe Stefan aangaf dat hij niet iemand was die zomaar iets kon vertellen. Ik heb het gesprek als zeer prettig gevonden en ik vroeg hem of bij mij wel nog naar het station wilde terug brengen zonder dat hij zich met enige maatschappelijke druk zou gaan belasten, hetgeen mogelijk tegen zijn zijn in zou druisen. Dit is het laatste wat ik mijn medemens zou willen aandoen. We hebben hier beide hartelijk om gelachen.
Ofschoon er een stigma heerst dat psychiaters vaak ook afwijkende mensen zijn, heb ik Stefan leren kennen als iemand die een nuchtere kijk op het leven heeft en die zelf ook in staat is zelfreflectie toe te passen. Ofschoon ik niemand gun ooit een psychiater nodig te hebben, zou ik zeker blij zijn als ik Stefan als psychiater tegenover mij zou hebben in tegenstelling tot andere ervaringen die ik heb opgedaan met een verkeerde diagnose met alle gevolgen van dien.
Stefan nogmaals bedankt voor je gastvrijheid, je openheid en een leuk middagje sparren. Kijk er met plezier op terug, en ben je ooit in Heerlen, kunnen we zeker wat mij betreft onze inzichten weer eens herzien met de nodige humor.